文莲国学
使命:推广国学、思辨知行
业务:共读国学、研学活动、IP授权及福利定制。
专业团队:中国人民大学中文及历史专业
《千字文》为南朝周兴嗣(469-521,字思纂,南朝大臣,史学家)所编。相传梁武帝令殷铁石在王羲之书写的碑文中拓下不重复的一千个字,供皇子们学书用。由于字字孤立,互不联属,所以他召来周兴嗣嘱道:“卿有才思,为我韵之。”周兴嗣仅用了一个晚上,就编好进呈武帝。这正是流传至今的《千字文》。
周兴嗣的《千字文》精思巧构,知识丰富,音韵谐美,适合幼童学习背诵,所以成为千百年来的儿童启蒙教材。
《千字文》为四言的长诗,首尾连贯。首句以“天地玄黄,宇宙洪荒”开头,“谓语助者,焉哉乎也”结尾。全文共250句,每四字一句,字不重复,句句押韵,前后贯通,系统介绍了天文、自然、修身养性、人伦道德、地理、历史、农耕、祭祀、园艺、饮食起居等各个方面。
tiān dì xuán huáng | yǔ zhòu hóng huāng |
天地玄黄 | 宇宙洪荒 |
rì yuè yíng zè | chén xiù liè zhāng |
日月盈昃 | 辰宿列张 |
hán lái shǔ wǎng | qiū shōu dōng cáng |
寒来暑往 | 秋收冬藏 |
rùn yú chéng suì | lǜ lǚ tiáo yáng |
闰馀成岁 | 律吕调阳 |
yún téng zhì yǔ | lù jié wéi shuāng |
云腾致雨 | 露结为霜 |
jīn shēng lí shuǐ | yù chū kūn gāng |
金生丽水 | 玉出昆冈 |
jiàn hào jù què | zhū chēng yè guāng |
剑号巨阙 | 珠称夜光 |
guǒ zhēn lǐ nài | cài zhòng jiè jiāng |
果珍李柰 | 菜重芥姜 |
hǎi xián hé dàn | lín qián yǔ xiáng |
海咸河淡 | 鳞潜羽翔 |
lóng shī huǒ dì | niǎo guān rén huáng |
龙师火帝 | 鸟官人皇 |
shǐ zhì wén zì | nǎi fú yī shang |
始制文字 | 乃服衣裳 |
tuī wèi ràng guó | yǒu yú táo táng |
推位让国 | 有虞陶唐 |
diào mín fá zuì | zhōu fā yīn tāng |
吊民伐罪 | 周发殷汤 |
zuò cháo wèn dào | chuí gǒng píng zhāng |
坐朝问道 | 垂拱平章 |
ài yù lí shǒu | chén fú róng qiāng |
爱育黎首 | 臣伏戎羌 |
xiá ěr yī tǐ | shuài bīn guī wáng |
遐迩一体 | 率宾归王 |
míng fèng zài shù | bái jū shí cháng |
鸣凤在竹 | 白驹食场 |
huà bèi cǎo mù | lài jí wàn fāng |
化被草木 | 赖及万方 |
gài cǐ shēn fà | sì dà wǔ chang |
盖此身发 | 四大五常 |
gōng wéi jū yǎng | qǐ gǎn huǐ shāng |
恭惟鞠养 | 岂敢毁伤 |
nǚ mù zhēn jié | nán xiào cái liáng |
女慕贞洁 | 男效才良 |
zhī guò bì gǎi | dé néng mò wàng |
知过必改 | 得能莫忘 |
wǎng tán bǐ duǎn | mǐ shì jǐ cháng |
罔谈彼短 | 靡恃己长 |
xìn shǐ kě fù | qì yù nán liáng |
信使可覆 | 器欲难量 |
mò bēi sī rǎn | shī zàn gāo yáng |
墨悲丝染 | 诗赞羔羊 |
jǐng xíng wéi xián | kè niàn zuò shèng |
景行维贤 | 克念作圣 |
dé jiàn míng lì | xíng duān biǎo zhèng |
德建名立 | 形端表正 |
kōng gǔ chuán shēng | xū táng xí tīng |
空谷传声 | 虚堂习听 |
huò yīn è jī | fú yuán shàn qìng |
祸因恶积 | 福缘善庆 |
chǐ bì fēi bǎo | cùn yīn shì jìng |
尺璧非宝 | 寸阴是竞 |
zī fù shì jūn | yuē yán yǔ jìng |
资父事君 | 曰严与敬 |
xiào dāng jié lì | zhōng zé jìn mìng |
孝当竭力 | 忠则尽命 |
lín shēn lǚ bó | sù xīng wēn qìng |
临深履薄 | 夙兴温凊 |
sì lán sī xīn | rú sōngzhī shèng |
似兰斯馨 | 如松之盛 |
chuān liú bù xī | yuān chéng qǔ yìng |
川流不息 | 渊澄取映 |
róng zhǐ ruò sī | yán cí ān dìng |
容止若思 | 言辞安定 |
dǔ chū chéng měi | shèn zhōng yí lìng |
笃初诚美 | 慎终宜令 |
róng yè suǒ jī | jí shèn wú jìng |
荣业所基 | 籍甚无竟 |
xué yōu dēng shì | shè zhí cóng zhèng |
学优登仕 | 摄职从政 |
cún yǐ gān táng | qù ér yì yǒng |
存以甘棠 | 去而益咏 |
yuè shū guì jiàn | lǐ bié zūn bēi |
乐殊贵贱 | 礼别尊卑 |
shàng hé xià mù | fū chàng fù suí |
上和下睦 | 夫唱妇随 |
wài shòu fù xùn | rù fèng mǔ yí |
外受傅训 | 入奉母仪 |
zhū gū bó shū | yóu zǐ bǐ ér |
诸姑伯叔 | 犹子比儿 |
kǒng huái xiōng dì | tóng qì lián zhī |
孔怀兄弟 | 同气连枝 |
jiāo yǒu tóu fèn | qiē mó zhēn guī |
交友投分 | 切磨箴规 |
rén cí yǐn cè | zào cì fú lí |
仁慈隐恻 | 造次弗离 |
jié yì lián tuì | diān pèi fēi kuī |
节义廉退 | 颠沛匪亏 |
xìng jìng qíng yì | xīn dòng shén pí |
性静情逸 | 心动神疲 |
shǒu zhēn zhì mǎn | zhú wù yì yí |
守真志满 | 逐物意移 |
jiān chí yǎ cāo | hǎo jué zì mí |
坚持雅操 | 好爵自縻 |
dū yì huá xià | dōng xī èr jīng |
都邑华夏 | 东西二京 |
bèi máng miàn luò | fú wèi jù jīng |
背邙面洛 | 浮渭据泾 |
gōng diàn pán yù | lóu guàn fēi jīng |
宫殿盘郁 | 楼观飞惊 |
tú xiě qín shòu | huà cǎi xiān líng |
图写禽兽 | 画彩仙灵 |
bǐng shè páng qǐ | jiǎ zhàng duì yíng |
丙舍旁启 | 甲帐对楹 |
sì yán shè xí | gǔ sè chuī shēng |
肆筵设席 | 鼓瑟吹笙 |
shēng jiē nà bì | biàn zhuàn yí xīng |
升阶纳陛 | 弁转疑星 |
yòu tōng guǎng nèi | zuǒ dá chéng míng |
右通广内 | 左达承明 |
jì jí fén diǎn | yì jù qún yīng |
既集坟典 | 亦聚群英 |
dù gǎo zhōng lì | qī shū bì jīng |
杜稿钟隶 | 漆书壁经 |
fǔ luó jiàng xiàng | lù xiá huái qīng |
府罗将相 | 路侠槐卿 |
hù fēng bā xiàn | jiā jǐ qiān bīng |
户封八县 | 家给千兵 |
gāo guān péi niǎn | qū gǔ zhèn yīng |
高冠陪辇 | 驱毂振缨 |
shì lù chǐ fù | chē jià féi qīng |
世禄侈富 | 车驾肥轻 |
cè gōng mào shí | lè bēi kè míng |
策功茂实 | 勒碑刻铭 |
pán xī yī yǐn | zuǒ shí ā héng |
磻溪伊尹 | 佐时阿衡 |
yǎn zhái qū fù | wēi dàn shú yíng |
奄宅曲阜 | 微旦孰营 |
huángōng kuānghé | jì ruò fú qīng |
桓公匡合 | 济弱扶倾 |
qǐ huí hàn huì | yuè gǎn wǔ dīng |
绮回汉惠 | 说感武丁 |
jùn yì mì wù | duō shì shí níng |
俊乂密勿 | 多士寔宁 |
jìn chǔ gēng bà | zhàowèi kùn héng |
晋楚更霸 | 赵魏困横 |
jiǎ tú miè guó | jiàn tǔ huì méng |
假途灭虢 | 践土会盟 |
hé zūn yuē fǎ | hán bì fán xíng |
何遵约法 | 韩弊烦刑 |
qǐ jiǎn pō mù | yòng jūn zuì jīng |
起翦颇牧 | 用军最精 |
xuān wēi shā mò | chí yù dān qīng |
宣威沙漠 | 驰誉丹青 |
jiǔ zhōu yǔ jì | bǎi jùn qín bìng |
九州禹迹 | 百郡秦并 |
yuè zōng tài dài | shàn zhǔ yún tíng |
岳宗泰岱 | 禅主云亭 |
yàn mén zǐ sài | jī tián chì chéng |
雁门紫塞 | 鸡田赤城 |
kūn chí jié shí | jù yě dòng tíng |
昆池碣石 | 钜野洞庭 |
kuàngyuǎnmiánmiǎo | yán xiù yǎo míng |
旷远绵邈 | 岩岫杳冥 |
zhì běn yú nóng | wù zī jià sè |
治本于农 | 务兹稼穑 |
chù zǎi nán mǔ | wǒ yì shǔ jì |
俶载南亩 | 我艺黍稷 |
shuì shú gòng xīn | quàn shǎng chù zhì |
税熟贡新 | 劝赏黜陟 |
mèng kē dūn sù | shǐ yú bǐng zhí |
孟轲敦素 | 史鱼秉直 |
shù jī zhōng yōng | láo qiān jǐn chì |
庶几中庸 | 劳谦谨敕 |
líng yīn chá lǐ | jiàn mào biàn sè |
聆音察理 | 鉴貌辨色 |
yí jué jiā yóu | miǎn qí zhīzhí |
贻厥嘉猷 | 勉其祗植 |
xǐng gōng jī jiè | chǒng zēng kàng jí |
省躬讥诫 | 宠增抗极 |
dài rǔ jìn chǐ | lín gāo xìng jí |
殆辱近耻 | 林皋幸即 |
liǎng shū jiàn jī | jiě zǔ shuí bī |
两疏见机 | 解组谁逼 |
suǒ jū xián chù | chén mò jì liáo |
索居闲处 | 沉默寂寥 |
qiú gǔ xún lùn | sàn lǜ xiāo yáo |
求古寻论 | 散虑逍遥 |
xīn zòu lèi qiǎn | qī xiè huān zhāo |
欣奏累遣 | 戚谢欢招 |
qú hé de lì | yuán mǎng chōu tiáo |
渠荷的历 | 园莽抽条 |
pí pá wǎn cuì | wú tóng zǎo diāo |
枇杷晚翠 | 梧桐早凋 |
chén gēn wěi yì | luò yè piāo yáo |
陈根委翳 | 落叶飘摇 |
yóu kūn dú yùn | líng mó jiàng xiāo |
游鹍独运 | 凌摩绛霄 |
dān dú wán shì | yù mù náng xiāng |
耽读玩市 | 寓目囊箱 |
yì yóu yōu wèi | zhǔ ěr yuán qiáng |
易輶攸畏 | 属耳垣墙 |
jù shàn cān fàn | shì kǒu chōng cháng |
具膳餐饭 | 适口充肠 |
bǎo yù pēng zǎi | jī yàn zāo kāng |
饱饫烹宰 | 饥厌糟糠 |
qīn qī gù jiù | lǎo shào yì liáng |
亲戚故旧 | 老少异粮 |
qiè yù jì fǎng | shì jīn wéi fáng |
妾御绩纺 | 侍巾帷房 |
wán shàn yuán xié | yín zhú wěi huáng |
纨扇圆洁 | 银烛炜煌 |
zhòu mián xī mèi | lán sǔn xiàng chuáng |
昼眠夕寐 | 蓝笋象床 |
xián gē jiǔ yàn | jiē bēi jǔ shāng |
弦歌酒宴 | 接杯举觞 |
jiǎo shǒu dùn zú | yuè yù qiě kāng |
矫手顿足 | 悦豫且康 |
dí hòu sì xù | jì sì zhēng cháng |
嫡后嗣续 | 祭祀蒸尝 |
qǐ sǎng zài bài | sǒng jù kǒng huáng |
稽颡再拜 | 悚惧恐惶 |
jiān dié jiǎn yào | gù dá shěn xiáng |
笺牒简要 | 顾答审详 |
hái gòu xiǎng yù | zhí rè yuàn liáng |
骸垢想浴 | 执热愿凉 |
lǘ luó dú tè | hài yuè chāo xiāng |
驴骡犊特 | 骇跃超骧 |
zhū zhǎn zéi dào | bǔ huò pàn wáng |
诛斩贼盗 | 捕获叛亡 |
bù shè liáo wán | jī qín ruǎn xiào |
布射辽丸 | 嵇琴阮啸 |
tián bǐ lún zhǐ | jūn qiǎo rén diào |
恬笔伦纸 | 钧巧任钓 |
shì fēn lì sú | bìng jiē jiā miào |
释纷利俗 | 竝皆佳妙 |
máo shī shū zī | gōng pín yán xiào |
毛施淑姿 | 工颦妍笑 |
nián shǐ měi cuī | xī huī lǎng yào |
年矢每催 | 曦晖朗曜 |
xuán jī xuán wò | huì pò huán zhào |
璇玑悬斡 | 晦魄环照 |
zhǐ xīn xiū hù | yǒng suí jí shào |
指薪修祜 | 永绥吉劭 |
jǔ bù yǐn lǐng | fǔ yǎng láng miào |
矩步引领 | 俯仰廊庙 |
shù dài jīn zhuāng | pái huái zhān tiào |
束带矜庄 | 徘徊瞻眺 |
gū lòu guǎ wén | yú méng děng qiào |
孤陋寡闻 | 愚蒙等诮 |
wèi yǔ zhù zhě | yān zāi hū yě |
谓语助者 | 焉哉乎也 |